يك جوان شايسته چه ويژگي‌هايي بايد داشته باشد و يا به تعبير ديگر جوان مطلوب كيست؟!

صالح بودن

در غررالحكم جلد 2 صفحه 575 آمده است: الولد الصالح اجمل الذكرين؛ فرزند صالح و شايسته زيباترين يادآوري از دو بخش يادآوري‌هاي انسان است. يعني كارها و اعمال انسان يك يادگار خير و فرزند صالح يادگار خير ديگري است كه از ديگري زيباتر است. پس بايد جوانان و فرزنداني صالح تربيت كرد و از خود به يادگار گذاشت.

ناصح بودن

جوان علي رغم شور و احساس، زور بازو و غرور اگر پيرو احساس و هوس نباشد و در پي شر و بدي نگردد برعكس به دنبال خير و خوبي، خيرخواه و ناصح باشد، مطلوب و پسنديده است. پيامبر صلي‌ا...‌عليه‌و‌آله فرمودند:

خير شبابكم من تشبه بكهولكم ؛ بهترين جوان‌هايتان آنانند كه به پيران شبيه باشند. (ميزان الحكمه، ج 5،ص6(

مقصود از شباهت جوانان به پيران آن است كه پختگي و خيرخواهي و مسلط بودن بر احساسات را دارا باشند؛ اگر جواني اين چنين باشد پس شبيه افراد مسن خواهد بود. از جمله ويژگي بزرگسالان آن است كه دنبال خير و صلاح هستند، در پي خواسته‌هاي احساسي نيستند. يعني آنان ناصح هستند.

مطيع پدر بودن

حضرت علي عليه‌السلام اطاعت پدر را حق پدر بر فرزند مي‌داند و مي‌فرمايند:

فحق الوالد علي الولد ان يطيعه في كل شي الا في معصيه الله سبحانه؛ حق پدر بر فرزند آن است كه در هر كاري جز معصيت پروردگار از پدر اطاعت كند. (نهج البلاغه،حكمت 399(

به بزرگ‌ترها احترام گذاشتن

جوان بزرگ‌ترها را تعظيم و تكريم مي‌كند و به آنان احترام مي‌گزارد. علي عليه‌السلام در بيان فساد زمان خود چند ويژگي را برمي‌شمارد. از جمله مي‌فرمايند:

لايعظم صغيرهم كبيرهم؛ كوچك‌ترهايشان بزرگسال‌ها را احترام نمي‌كنند. (نهج البلاغه، خطبه 233(
اما در عين حال بعضي از ويژگي‌هاي رفتاري براي جوانان چهره منفي و ناشايست به تصوير مي‌كشد كه جوانان بايد از آن دوري كنند. از جمله آن ويژگي‌ها مي‌توان موارد زير را نام برد.

پرخاشگري و ستيزهجويي

حضرت علي عليه‌السلام در بيان آثار منفي فتنه به اين نكته اشاره دارد كه فرزند در دوره فتنه پرخاشگر، ستيزه‌جو و خشونت كردار مي‌شود:

فاذا كان ذلك كان الولد غيظا ؛ وقتي زمان فتنه برسد پس فرزند، دشمن و پرخاشگر مي‌شود.(نهج البلاغه،خطبه233(

بداخلاقي

از ويژگي‌هاي منفي براي جوان بداخلاقي است. حضرت علي عليه‌السلام آن‌گاه كه از فساد زمان خويش گله مي‌كند مي‌فرمايد:

فتاهم عارم ؛ جوانشان بداخلاق است. (نهج البلاغه، خطبه 233(

عارم به كسي گفته مي‌شود كه برخوردش تند و آزاردهنده و اخلاقش خشن و بد است. هرچند اين صفات براي بزرگسالان نيز ناپسند است، آنان همانند جوانان بايد از اين ويژگي‌هاي منفي دور باشند. اما با توجه به زمينه‌هاي مستعد جسماني و رواني جوانان توصيه به دور بودن از اين خصايص ناپسند و زشت براي آنانروشن مي‌شود.

نافرماني در مقابل پدر و مادر

جوان نه تنها در مقابل پدر و مادر نافرمان نيست، بلكه بايد كاملا خاضع و فرمان بردار باشد. حضرت علي عليه‌السلام مي‌فرمايند:

شرالاولاد العاق ؛ بدترين فرزندان، اولاد نافرمان است. (غررالحكم، ج 2، ص 576(

دوري از پدر و مادر

گاهي بعضي فرزندان وجود پدر و مادر خود را ننگ دانسته و از آنان دوري مي‌كنند، به‌ويژه اگر پدر و مادر بي‌سواد باشند و يا ظاهر مرتب و آراسته نداشته باشند. اين صفت بسيار زشت است. بايد به پدر و مادر به هر كيفيت كه هستند افتخار كرد و با آنان نزديك و همدم و مانوس باشيم. حضرت علي عليه‌السلاممي‌فرمايند:

من استنكف من ابويه فقد خالف الرشد ؛ كسي كه از پدر و مادر خود استنكاف دارد و آنان را ننگ خود داند از رشد و راه درست به در رفته است.