تفسیر آیه شریفه: صراط الذین انعمت علیهم

گوش ما گیر و بدان محفل کشان

چیزی که وارد قیف می‏شود اول در دهانه آن قرار می‏گیرد، و دهانه قیف باز و پهن و گشاد است، اما آخرش تنگ، درست برعکس شیپور که اولش محدود و باریک و تنگ ولی آخرش باز و وسیع و پهن.

حال یک زندگی شیطانی دقیقاً چیزی شبیه قیف است، یعنی اول آنکه نگاه می‏کنی آزادی، رهایی و گشادگی است. از این‏رو هر جور که بخواهی زندگی می‏کنی و هر چه بخواهی می‏پوشی، نه گوشت پرده و مانعی دارد که هر چیز را نشنوی و نه زبانت میزانی که پیوسته و یکریز حرف نزنی، دیگر خط قرمز در زندگی تو بی‏معناست و تمام مرزها را بر خود و برای خود باز و آزاد می‏بینی، و به خاطر همین آزادی چه آزادی‏هایی که از دیگران سلب می‏کنی. گاه با پوشش خود رشته مهر و محبت مردان بسیاری نسبت به همسران خود را برای همیشه از هم می‏دری، و از این رهگذر چه اطفال و دختر بچه‏های پاک و معصوم و بی‏گناهی را که برای همیشه در سردی و افسردگی و انزوا فرو می‏بری!

و گاه با یک سخن ناسزا و ناصواب و نیش دار و یا نسبت ناروایی چه آتشی به پا کرده و عزت و آبروی دیگران را دود و خاکستر می‏کنی.

ظالم آن قومی که چشمان دوختند زان سخن‏ها عالمی را سوختند

عالمی را یک سخن ویران کند روبهان مرده را شیران کند

اما یادمان باشد این‏گونه زندگی پایان خوشی نداشته بلکه محدودیت‏ها و تنگناها و سقوط‏های خطیر و خطرناکی در پی خواهد داشت.

آنچه دیدی بر قرار خود نماند و آنچه بینی هم نماند برقرار

زندگی مردان خدا چیزی شبیه کوچه باغ‏هاست که پر گرد و غبار و پر پیچ و خم و پردست اندازند اما در پایان باغ است و خرمی، باغی که یک تماشای آن تلافی صد جفا بکند.

و البته نقطه مقابل این زندگی، زندگی مردان خداست که چیزی شبیه همان شیپور است اولش دشواری‏ها و تنگناها و محدودیت‏ها و محرومیت‏هاست و پایانش وسعت و گشادگی، درست مانند نفس و باز دمی که یک نی نواز در نی می‏دمد، و از آنجا که در مجرابی باریک و تنگ و محدود قرار می‏گیرد عاقبتی خوش داشته و به آهنگی زیبا و ماندگار بدل خواهد شد.

از این‏رو قرآن کریم برای مردان خدا که همان اهل تقوا و فضیلت باشند بجای آغاز خوش، پایان خرم را یاد آور شده، و می‏گوید: و العاقبه للمتقین

یعنی اهل تقوا اگر چه آغازی شاد و خوش ندارند ولی فرجامی نیک و نیکو در انتظار آنان است.

مرد آخر بین مبارک بنده‏ای است

و سرّ ماجرا هم این است که آدمی که می‏خواهد ساخته و اصلاح شود مثل یک خانه کلنگی است که بخواهند به یک برج بلند و رفیع و آسمان خراش تبدیل کنند، چنین خانه‏ای اول تخریب و خراب می‏شود و سپس برج شده و بالا می‏رود.

پس یادمان باشد که راه خدا اولش سخت است و حرف‏های تلخ و ناگوار شنیدن، و نسبت‏ها و برچسب‏های نادرست را تحمل کردن است، و باید زبانت غربال داشته باشد و هر چیزی را نگویی، و گوش‏ات باید غربال داشته باشد که هر چیزی را نشنوی، چشم‏هایت نیز همین‏طور یعنی هر چیزی را نبینی.

این‏گونه زندگی کردن اگر چه به ظاهر آسان نیست و شاید پردردسر نیز هست اما سرانجام خوشی در پیش دارد.

ای دل غمدیده حالت به شود دل بد مسکن

وین سر شوریده بازآید به سامان غم مخور

دور گردون گرد دو روزی بر مراد ما نرفت

دائما یکسان نباشد حال دوران غم مخور

هان مشو نومید چون واقف نثی از سر غیب

باشد اندر پرده بازی‏های پنهان غم مخور

گرچه منزل بس خطرناک است و مقصد بس بعید

هیچ‏ راهی نیست کان را نیست پایان غم ‏مخور

بنابراین زندگی مردان خدا چیزی شبیه کوچه باغ‏هاست که پر گرد و غبار و پر پیچ و خم و پردست اندازند اما در پایان باغ است و خرمی، باغی که یک تماشای آن تلافی صد جفا بکند.

حال که انواع زندگی‏ها را خواندی و شنیدی نوبت به انتخاب می‏رسد.

و البته انتخاب دشوار است مگر آنکه آدمی بجای نزدیک بین بودن، تیزبین و عاقبت اندیش باشد و عاقبت اندیشی نیازمند فهم و آگاهی و تعقل و شعور است که از میان نعمت‏های خداوند بالاترین نعمت‏هاست.

از این‏رو در این سوره از خداوند می‏خواهیم که راه را نشان دهد، راه همان کسانی که به ایشان نعمت داده، یعنی نعمت فهم و آگاهی که توانسته‏اند به کمک آن زندگی شیپوری را گزینش و زندگی قیفی را رها کنند.

گوش ما گیر و بدان محفل کشان کز رحیقش می‏خورند آن سرخوشان



--------------------------------------------------------------------------------


تالیف: حجت الاسلام محمد رضا رنجبر

تنظیم برای تبیان: شکوری

من هم امیدوارم
و تلاش میکنم که از زندگی قیفی در بیام