آسيب شناسي آرايش افراطي در دختران نوجوان



نوجوانان در اواسط نوجواني (حدود 17- 15 سالگي) معمولاً دوره ي اوج جهش رشدي را پشت سر مي گذارد و از آنجاييکه قدرت تفکر انتزاعي، برنامه ريزي، توانايي مقايسه کردن و درک آينده را به دست آورده اند، مي توانند در مورد شکل بدن و ظاهرشان واقع بين باشند و آن را بپذيرند. اين درکي که نوجوان از خود بدست آورده است، مي تواند باعث شود که فرد در مورد شکل بدن و يا چهره و ظاهرخود تصور منفي داشته و آن را نپذيرند. اما در اغلب نوجوانان اين مساله زودگذر بوده و عمدتا با ابن مساله کنار آمده و توجه و علاقه شان را از ظاهر و چهره، به سمت دنياي بيرون معطوف کنند. اما در برخي از نوجوانان مشاهده مي شود که کنار آمدن با ظاهر و چهره صورت نمي گيرد و آنها دايماً با تصوير بدني که از خود دارند، درگير هستند.
البته اکثريت نوجوانان به ظاهر جسماني خود بسيار حساسند و به آن توجه زيادي مي کنند، فقط تجسم کنيد که اگر يک لکه روي صورت نوجوان باشد، يا وزن او يک ذره اضافه شود و يا کوتاه قد باشد، چه واکنشي نشان ميدهد! در برخي از نوجوانان، هرآنچه که لطمه اي به جذابيت آنها وارد کند، مي تواند تخريب کننده ي اعتماد به نفس آنها باشد.
به طوري کلي، واکنش دختران نسبت به عواملي که تصور مي کنند نقصي در ظاهرشان محسوب مي شود، منفي تر از پسران است. در اکثر جوامع و فرهنگها، زن ها بيشتر براساس ظاهرشان قضاوت مي شوند و وضعيت ظاهر در پذيرش اجتماعي آنها نقش اساسي دارد. اما مردها بيشتر بر پايه دلاوري، توانايي هاي ورزشي و موفقيت هاي علمي و مواردي مشابه، توجه اطرافيان را جلب مي کنند.

به طوري کلي، واکنش دختران نسبت به عواملي که تصور مي کنند نقصي در ظاهرشان محسوب مي شود، منفي تر از پسران است


از طرف ديگر برنامه هاي تلويزيوني، فيلم هاي سينمايي، ماهواره و... همگي در جهت ترويج زيبايي زنان سوق داده شده است و خواسته يا ناخواسته، دختران و زناني که ظاهري زيباتر و جذاب تري را دارا هستند، در اين رسانه ها مشاهده مي گردند. از آنجا که در سنين نوجواني، افراد بيش از دوره هاي سني ديگر به مقايسه خود با ديگران مي پردازند و بنابراين از آنجا که الگوهاي ارائه شده در جامعه، در سطح بالايي از زيبايي قرار دارند، لذا نوجوان ما نيز علاقمند به نزديک شدن به اين معيارهاست. با توجه به ويژگيهايي که از دختران نوجوان مطرح شد و همچنين قوي تر بودن نياز به زيبايي در دختران و زنان، مشاهده مي شود که گاه دختران براي نزديک شدن به زيبايي هاي ظاهري، گرايش بسياري به استفاده از لوازم آرايشي پيدا مي کنند.

البته در گسترش يافتن اين اقدام، تنها تمايل به زيبايي را نمي توان مطرح نمود بلکه گروه دوستان و الگوبرداري از آنان، شيوه هاي فرزند پروري والدين، کمبود اعتماد به نفس، مادراني که خود الگوي مناسبي براي دخترانشان نيستند، تبليغات منفي، اسباب بازي هاي دوران کودکي و... همه از عواملي است که موجب مي گردد برخي از دختران به صورت افراطي تمايل به آرايشهاي غليظ و گاه زننده پيدا کنند.
براي مقابله با اين وضعيت چه بايد کرد؟


والدين بايد توجه داشته باشند که توجه بيش از حد به ظاهر و گرايش به آرايش نمودن، تنها تحت تأثير تغيير و تحولات دوران

بلوغ نيست بلکه عوامل محيطي و تربيتي نيز در بروز اين مسأله، تأثير بسياري دارد. در حاليکه گرايش به زيبايي، تقريباً در تمام نوجوانان وجود دارد، چرا برخي از دختران ما تا اين حد از لوازم آرايشي استفاده مي کنند به صورتي که حتي از ظاهر طبيعي خود فاصله بسياري مي يابند. اينجاست که نقش تربيتي والدين خود را نشان مي دهد. در ادامه توصيه هايي به شما والدين ارائه مي گردد، تا بتوانيد مانع از بروز اين عادات نادرست در دختران نوجوانتان شويد:
- بسياري از رفتارها که در دوره ي نوجواني خود را بروز مي دهد، در سنين کودکي (به طور ناخودآگاه) برنامه ريزي مي شود. براي مثال مادراني که مهمترين دغدغه ي زندگي شان رسيدگي به ظاهر و آرايش لباس و صورتشان است، به طور ناخواسته اين پيام را به دختر خود مي دهند که: «تنها ارزش زن، به زيبايي اوست.». از طرف ديگر مادراني که اجازه مي دهند دختران کوچکشان از لوازم آرايشي در حين بازي استفاده کنند و در اين کار هيچ ممنوعيتي قايل نمي شوند، بايد انتظار داشته باشند که در آينده دخترشان به اينگونه رفتارهاي افراطي روي آورند. لذا توصيه مي شود که والدين به خصوص مادران اجازه ندهند کودکشان به وسايل شخصي آنها مانند لوازم آرايشي و ... نزديک شده و استفاده نمايند.
- وسايل بازي که در کودکي در اختيار برخي از کودکان قرار مي گيرد، ارائه دهنده برخي الگوهاي منفي و نادرست است. براي مثال در برخي از عروسکهاي معروف خارجي مانند «باربي و...» مشاهده مي شود که سري کامل لوازم ارايش و...، از ابزارهاي اصلي زندگي اين عروسکهاست که دختران کوچک دائماً با آن مشغول و در حال بازي هستند. توجه داشته باشيد که کودکان با بازي کردن، زندگي را تمرين مي کنند و استفاده از اين نوع بازي ها و لوازم، به طور قطع در رفتارهاي آتي فرزندان ما بي تاثير نخواهد بود. بنابراين به والدين توصيه مي شود که در انتخاب اسباب بازي براي دختران کوچک خود دقت لازم را مبذول نماييد.
آشنا ساختن نوجوان با ارزشهاي انساني و زنانه و همچنين اصلاح الگوي فکري آنها و آشنا ساختن نوجوان با الگوي موفق زنان و دختران، از مهمترين و موثرترين روشها براي جلوگيري و حتي اصلاح اين ناهنجاري هاي رفتاري است


- در بسياري از موارد کمبود اعتماد به نفس در دختران و زنان باعث افزايش تمايل آنها به آرايش کردن نامتعارف مي گردد چرا که به نظر مي رسد اين دسته از افراد به علت تصوير بدني منفي که از خود دارند، سعي در پوشاندن اين نقطه ضعفها داشته و لذا به آرايشهاي افراطي روي مي آورند. در اين شرايط آشنا ساختن نوجوان با ارزشهاي انساني و زنانه و همچنين اصلاح الگوي فکري آنها و آشنا ساختن نوجوان با الگوي موفق زنان و دختران، از مهمترين و موثرترين روشها براي جلوگيري و حتي اصلاح اين ناهنجاري هاي رفتاري است.
- الگوبرداري نادرست دختران نوجوان از گروه همسالان، گاه باعث بروز اين رفتار نامتعارف مي گردد. برقراري رابطه نزديک و دوستانه بين مادر و دختر نوجوان، و توضيح عواقب منفي اين عملکرد و همچنين برخورداري از قاطعيت لازم در برابر دختر نوجوان، مي تواند در تعديل اين رفتار نقش مؤثري را ايفا کند.
- گوشزد نمودن عوارض منفي پزشکي و بهداشتي استفاده نادرست از لوازم بهداشتي و آرايشي از وظايف ديگر والدين در برخورد با اين عادت ناشايست است.
- به والدين توصيه مي شود حريم آرايش کردن را براي دختران خود مشخص کنند. براي مثال ما مي دانيم که به طور طبيعي نوجوان ما علاقمند به زيباتر شدن است. اين علاقه را از آنها نبايد دريغ نمود بلکه بايد اجازه داد در شرايط و موقعيتهاي مناسب مانند مجالس زنانه و خانوادگي، محيط منزل و... به اين نياز خود(البته در حد طبيعي و مطلوب) پاسخ دهد. اما براي وي مشخص سازيد که اين رفتار در هر موقعيت و مکاني نبايد صورت گيرد براي مثال دانشگاه رفتن، خريد رفتن و... مکانهاي مناسبي براي اين رفتار نيست.

- تربيت ديني و اعتقادي صحيح نوجوانان در جلوگيري از بروز اين دسته از رفتارها نقش بسزايي دارد.
- و در آخر بيان اين مطلب ضروري است که، هدف ما از عنوان کردن اين مطالب مخالفت نمودن با زيبايي و يا سرکوب کردن حس زيبايي دوستي در دختران نوجوان نيست. بلکه قصد داريم عنوان کنيم که هر رفتاري داراي جايگاه و حريم ويژه خود است و در ضمن شرايط سني نيز در اين مساله بسيار دخيل است. در کشورهاي اروپايي و آمريکايي زنان ميانسال و سالخورده که چهره شان تحت تاثير افزايش سن قرار گرفته است، به استفاده از لوازم آرايشي مي پردازند. اما در کشور ما ايران، با اين سابقه تمدن و فرهنگ، چه اتفاقي براي دختران نوجوان و جوان ما افتاده که اينگونه به استفاده از لوازم آرايشي روي آورده اند؟ و متاسفانه بسيار جاي اندوه و نگراني است که اين رفتار در سالهاي اخير در پسران نوجوان و جوان نيز، رو به افزايش است.

مريم عطاريان- بخش خانواده و زندگي