فصل اول (قسمت دوم)

جهان
تك‌ساختاري
اصل وحدت ساختاري


شايان ذكر است
كه انرژي در واقع خود، فركانس و
حركت است و همان‌گونه كه بحث شد، بدون‌وجود شعور و
هوشمندي، حركت نمي‌تواند داراي جهت و هدفمندي باشد. بنابراين:
انرژي،
در «ميدان شعوري» شكل گرفته و بدون وجود چنين ميداني، هيچ‌گونه
انرژي‌اي نمي‌تواند وجود داشته باشد، لذا جهان هستي مادي
يك بُعد بيش‌تر ندارد و آن‌چه را كه انسان به‌عنوان
ابعاد مي‌شناسد مانند فضاي سه بُعدي و زمان يا بُعد چهارم، همگي در اين
ميدان شعوري است كه معنا پيدا مي‌كنند و در واقع، شكل گرفته و ايجاد شده در
اين ميدان شعوري هستند.



رقيق‌ترين
و متراكم‌ترين نوع انرژي
فضا در محيطي كه انرژي رقيق
است، گسترده‌تر شده و حس زمان در چنين فضايي كمتر مي‌شود و برعكس. با اين
حساب فضا و زمان، با يكديگر نسبت عكس دارند. هر چقدر سرعت بيش‌تر شود، حس
زمان كوتاه‌تر مي‌شود. هر چقدر يك توده انرژي متراكم‌تر شود، سرعت آن توده،
كم‌تر مي‌شود و باعث عدم تعادل نسبت به فضاي مجاور آن شده و جريان‌هاي
گردبادي اتفاق مي‌افتد كه در نتيجه باعث شكل گرفتن اجرام سماوي و كهكشان‌ها
مي‌گردد. در مركز چنين توده‌هايي، انرژي متراكم‌تر است.
تراكم انرژي،
حداكثر ميزاني دارد كه پس از رسيدن به آن ميزان، شيفت مجدد به ضد انرژي خود
را آغاز مي‌كند و زماني كه انرژي به ميزان حداقل تراكم برسد بازهم، اين
روند معكوس شده و حركت به سمت متراكم شدن شروع مي‌شود،
تا دوباره اين چرخش (سيكل) تكرار شود.

(شاه نعمت‌الله ولي)





زماني كه راجع به حقيقت صحبت مي‌كنيم،
بايد مشخص شود كه منظور ما از حقيقت، در كدام سطح است. براي مثال، زماني كه
من در جلوي آينه ايستاده‌ام، در مقابل تصوير در آينه، من حقيقت دارم و
آن‌چه كه در آينه وجود دارد، مجاز است. اما من، آينه و تمام جهان هستي، در مقابل شعور كيهاني «مجاز»
و شعور كيهاني «حقيقت» است. و زماني كه شعور كيهاني را با سطح بالاتر يعني
با خداوند مقايسه كنيم، شعور كيهاني مجاز و خداوند حقيقت محض است


از رابطه‌ي صفحه قبل
درمي‌يابيم كه فقط يك حقيقت مطلق وجود دارد و غيراز آن همه‌چيز مجازي است.
كل شي هالك الاّ
وجهه(قصص:88)
در نمودار بعدي، واژه‌هاي
به‌كار رفته در دنياي عرفان و معادل هر يك از آنها قيد شده
است.



(حافظ)
زماني كه پير روشن ضمير
(آگاه) اعلام كرد، از آگاهي زمين را لبريز كن، مراد اين است
كه آگاهي‌هاي خود را به همه برسان.
مي: آگاهي
سجاده: محل سجده گاه، زمين.
براي مثال، سهراب سپهري مي‌گويد:
«... قبله‌ام يك گل سرخ،
جانمازم چشمه، مُهرم نور، دشت سجاده‌ي من....»
قوانين
شعور حاكم بر جهان هستي
- جهان هستي مادي از «شعور» آفريده شده است و همه‌ي اجزاء و ذرات آن «شعور»
هستند.


- شعور نه
ماده است و نه انرژي زيرا ماده و انرژي خود از
شعور ناشي شده‌اند، در نتيجه هيچ يك از تعاريف مربوط به ماده و انرژي در
مورد آن صدق نمي‌كند؛ لذا شعور، نه موج است و نه ذره و فاقد كميت و جنسيت
بوده و براي آن هيچ‌گونه نموداري نمي‌توان ترسيم كرد. شعور فقط تابع كيفيت
است.
- شعور فاقد
بُعد زمان ومكان است؛انتقال و جابجايي آن به زمان نياز ندارد و
تابع مكان نيست.
- شعور كل
تعيين‌كننده‌ي شعور اجزاء است.
- شعور همه
اجزاي عالم هستي بر يكديگر تأثير مي‌گذارد.
- تأثيرگذاري شعور اجزاء
بر يكديگر، «تشعشعاتي» است. تشعشعات شعوري،
فاقد آثار شيميايي و فيزيكي است و موج و ذره نبوده و فقط تأثير شعوري
به‌جاي مي‌گذارد.
- شعورِ مجموعه‌اي
از اجزاء، شعور كل آن مجموعه محسوب‌شده كه مسلط بر شعور هر يك از اجزاي آن
است و همچنين عامل تعيين‌كننده‌ي حركت اجزاست.
- شعور جزء،
همه‌ي شعور كل را در خود دارد.



قوانين شعور حاكم بر انسان و سلول
- يك سلول داراي
شعور منحصر به خود بوده كه شرح وظيفه‌ي آن سلول را شامل
مي‌شود.
- نظارت بر شعور سلولي برعهده‌ي
«كالبد ذهني» انسان است
كه كيفيت شعوري و شرح وظيفه‌ي هر سلول را
تعيين مي‌كند.
- ارتباط شعور سلول و
شبكه‌ي شعور كيهاني از طريق «كالبد ذهني»
صورت مي‌گيرد.
- شعور داراي
تشعشع است. اجزا در كنار يكديگر تحت‌تأثير تشعشعات يكديگر
قرار مي‌گيرند و افراد نيز تحت‌تأثير شعور تشعشعاتي يكديگر قرار دارند.
- افكار، احساسات و بيماري
انسان (تشعشع سلولي) نيز
داراي تشعشعات شعوري است.
- مجموعه‌ي شعور تشعشعاتي
افراد «روح جمعي» آن مجموعه را تشكيل داده، به اين ترتيب
روح جمعي خانواده، جامعه و بشريت را خواهيم داشت.
- شعور سلول هم
به‌طور مستقيم، از طريق شعور كيهاني و هم
از طريق شعور ماده، قابل اصلاح است.
- زماني كه «اصلاح شعور سلولي»
به‌طورمستقيم از طريق شعور كيهاني انجام مي‌شود، هيچ‌گونه
اشتباهي رخ نداده و با عارضه‌ي جانبي روبه‌رو نخواهيم شد.
ولي زماني كه از شعور ماده استفاده
مي‌كنيم، اولاً، امكان تشخيص غلط وجود داشته و ثانياً، امكان اين‌كه شعوري
براي سلول خاصي مناسب و براي سلول ديگر نامناسب باشد،
وجود دارد.

پله‌ي عقل و پله‌ي عشق
انسان همواره
دو پله در پيش رو دارد: پله‌ي عقل و پله‌ي عشق.




تمام
برخوردهاي انسان با جهان هستي، از
روي يكي از اين دو پله صورت مي‌گيرد و آن‌چه را كه روي هر پله با آن برخورد
مي‌شود، به‌طورمستقيم به درد پله‌ي ديگر نمي‌خورد، فقط نتايج حاصل از آن
مي‌تواند روي پله‌ي ديگر مورد بررسي قرار گيرد. براي مثال، نمي‌توان عاشقي
را با پند و نصيحت و يا با استدلال و دليل از عشقش منع كرد و يا او را قانع
كرد كه به عشقي تن در دهد، لذا روي پله‌ي عشق گفته
مي‌شود:
(مولانا)
و
يا نمي‌توانيم با فن و تكنيك، علم و دانش و يا تفكر و تعقل در كسي ايجاد
ذوق كنيم تا او براي ما شعري بسرايد و شوري را به‌نمايش بگذارد. به‌عبارت
ديگر، دنياي عشق، دنياي
دل است و دنياي دل، پذيراي فن و تكنيك و... نيست و راه مخصوص خود را طي
مي‌كند و پند و نصيحت نيز در آن هيچ كارايي ندارد.
(مولانا)
تبعات دنياي عشق، از
طريق كتاب و نوشته قابل انتقال و فهميدن نيست.
(حافظ)
در اين مورد شاه نعمت‌الله ولي
چنين سروده است:

همچنين صائب تبريزي مي‌گويد:
با سعي،كوشش، تقلا و اراده
نيز نمي‌توان به دنياي عشق دسترسي پيدا كرد؛ مثلاً كسي
بگويد كه تلاش خواهد كرد تا چند ساعت ديگر عاشق شود و
يا بخواهد با تلاش، به حقيقت جهان هستي پي
ببرد.
(حافظ)
همچنين كسي نمي‌تواند به
زور، شعر نغزي بسرايد، يا به هيجان بيايد و يا كسي به خود فشار بياورد كه
به حيرت و تعجب بيافتد. تبعات دنياي عشق بايد
به‌صورت خود جوش ايجاد شود. اگر از روي پله‌ي عقل به
عاشق نگاه كنيم، عاشق ديوانه محسوب مي‌شود زيرا تبعات عشق، با
عقل قابل توجيه نيستند.
(مولانا)
«چگونه به نظم و قافيه
بپردازم؟ بعد از اين‌كه ريشه‌ي سلامتي‌ام ضايع شد. در ريشه‌ي من فقط يك
ديوانگي نيست؛ بلكه ديوانگي در ديوانگي در ديوانگي است.»
لذا عارف خود
اعتراف مي‌كند كه ديوانه است و ديوانگي او ديوانگي در ديوانگي در ديوانگي
است؛ زيرا به خوبي مي‌داند كه عاقلان به او چگونه نگاه مي‌كنند. بنابراين
قبل از اين‌كه آن‌ها به او بگويند ديوانه، او خود خيال همه را راحت كرده و
اعتراف به ديوانگي مي‌كند.
در اكثر مواقع، تبعات عشق با
مخالفت عقل مواجه مي‌شود. براي مثال اگر كسي جاي خود را به ديگري بدهد و
ايثار و فداكاري كند، اين عمل توجيه عاقلانه‌اي نداشته و عقل آن را رد
مي‌كند، پس گفته مي‌شود:
(مولانا)
بنابراين، عقل پيوسته با
كارهايي كه منافع ملموس و مادي نداشته باشد، مخالفت مي‌كند و هر كجا كه
انسان بخواهد كار دل را دنبال كند، مخالفت سرسختانه نشان
مي‌دهد. براي نمونه، وقتي كه شخص بخواهد تجربه‌اي ماورايي و غيرمتعارف پيدا
كند، عقل به‌شدت واكنش نشان داده و به كلي وجود چنين دنيايي را منكر
مي‌شود.
روي
پله‌ي عقل، دو دسته ابزار وجود
دارد؛ يك دسته از اين ابزارها، اصلي بوده و دسته‌ي ديگر واسطه‌اي است.
ابزارهاي اصلی، ابزارهايي هستند كه به‌طورمستقيم و به‌صورت حقيقي مورد
استفاده قرار مي‌گيرند؛ مانند علم و دانش، فن و تكنيك و... ابزارهاي
واسطه ای، كه هرچند قابل عرضه و اندازه‌گيري و آزمايش نيستند، اما در خدمت
ابزارهاي عقلاني هستند مانند سعي و كوشش، اراده، تخيل و تصور و تجسم و...
برخلاف دنياي عقل، دنياي عشق قابل
تشريح و توضيح نبوده و تجربه‌ي آن با كلام قابل انتقال نيست.
(مولانا)
(حافظ)
دنيايي كه كيفيت وجودي هستي
و انسان را بررسي مي‌كند، دنياي عرفان و يا
دنياي عشق، دنياي دل و يا دنياي بي‌ابزاري ناميده مي‌شود.
چرا
همه‌ي عرفا از عقل ناليده‌اند؟
همه‌ي عرفا از عاقل‌ترين و
عالم‌ترين افراد زمان خود بوده‌اند، اما سروده‌هاي آن‌ها پُر از شكوه و
شكايت از «عقل» است. به‌راستي چرا عرفا همواره از عقل ناليده‌اند؟
عرفا به دو دليل از عقل
ناله كرده‌اند:

1. ناله از عقل جُزء نگر
داستان فيل و اختلاف مردم
در شكل و چگونگي آن، اشاره به عقل جزيي است. در آن‌جا مردم بي‌خرد، حس را
عامل معرفت و شناخت مي‌‌دانستند و در اثر اين اشتباه
دچار اختلاف شديد شدند. آن عقلي كه مورد نكوهش عرفا است، عقل جزيي است.
مولانا چنين
سروده است:

حافظ نيز مي‌گويد:

يا در جاي ديگري مي‌سرايد:

2. ناله از عقل واقع نگر
سخت‌ترين
مرحله براي عارف،
مرحله‌اي است كه مي‌خواهد از روي پله‌ي عقل به پله‌ي عشق
گام بگذارد. در اين‌صورت عقل براي اين حركت ايجاد مانع كرده، ضمن انكار چنين پله‌اي، او را به‌طور كلي از اين كار برحذر مي‌دارد.
(مولانا)

در نتيجه عقل كه بدون وجود
آن، عشقي نیز نمي‌تواند وجود داشته باشد، در جايي براي عارف دست و
پا گير شده و بين عقل او و عشق تضاد عميقي ايجاد مي‌شود
كه در نهايت باعث طغيان عارف عليه عقل شده، او را مجبور مي‌سازد تا به عقل
نهيب زند و بخواهد در اين مرحله از شّرش خلاص شود:
(مولانا)
عارف به
خوبي فهميده است كه زمان‌هايي كه مي‌خواهد به روي پله‌ي عشق گام
بگذارد، بايد عقل را رها كند:

(مولانا)
تعريف
رند
همان‌طور كه اشاره شد، دنيا
مانند سكه‌اي است كه دو رو دارد:
- واقعيت
وجودي
- حقيقت
وجودي
اگر
انسان فقط به سمت واقعيت آن
نگاه كند، تبديل به انسان واقع‌نگر مي‌شود و بررسي واقعيت‌ها براي او به
پديد آمدن علم و دانش، تخصص، مهارت‌، كسب و كار، حرفه‌ و... منجر شده و
به‌طور كلي درگير بازي با واقعيت‌ها مي‌شود؛ يعني همين مرحله‌اي كه انسان
امروز، به آن رسيده است. و اگر
انسان فقط از بُعد حقيقت و از اين روي سكه به دنيا نگاه كند، چيزي جز مجاز نخواهد ديد و براي او مفهوم همه‌چيز از بين رفته و ديگر
داد و ستد و خيلي از كارهاي روزمره بي‌معني مي‌شود و سرانجام فرد بايد سر
به كوه و دشت و صحرا گذاشته و از زندگي عادي جدا شود و راه شيدايي را دنبال
كند. همان‌طور كه ملاحظه مي‌شود، هر يك از اين دو راه به تنهايي ناقص است و
هر يك چيزي كم دارد و در هر راه، انسان به هر چه كه برسد به خودي خود كامل
نيست. با توضيحات ارائه شده، اكنون مي‌توان «رند» را تعريف كرد.

تعريف كلي عرفان
«عرفان» عبارت
است از قرار گرفتن روي پله‌ي عشق، رسيدن به اشراق،
روشن‌بيني و درك معرفت هستي و به‌طور قطع چنين
نتيجه‌اي از دنياي عقل و علم و دانش به دست نمي‌آيد.
(شاه نعمت‌الله ولي)
به‌طور كلي و به‌اختصار
دنياي عرفان داراي خصوصيات و تعاريف زير است. (در كتاب
جداگانه‌اي مورد بحث وبررسي قرار مي‌گيرد).
1. نظر به اين‌كه دنياي عرفان،
دنياي عشق است، پس فاقد هرگونه فن و روش و تكنيك، پند و نصيحت و
استدلال، سعي و كوشش و... بوده و دنياي بي‌ابزاري است؛ چه ابزارهاي اصلي و
چه ابزارهاي واسطه‌اي.
2.
دنياي عرفان دنياي ماوراي تكليف است، زيرا عشق دنياي
انجام وظيفه نيست و براي رفع مسئوليت نيز نمي‌تواند باشد؛ دنياي عاشق به
دور از حساب و كتاب‌هاي عقلاني است.
(ابوسعيد ابو الخير)
3.
دنياي عرفان ماوراي مزد و پاداش است، زيرا عاشق به
طمع مزد و پاداش به عشق نرسيده كه بخواهد ادامه حركت خود
را با چنين انگيزه‌هايي دنبال كند كه درآن صورت دنياي او نيز تبديل به
دنياي عقلاني مي‌شد.
(شيخ بهايي)
4. دنياي عرفان دنياي
ترس و حزن نيست.
دنياي عرفان دنياي
عشق است، عشق به خدا و در دل عاشق او،
ترس و نااميدي و غم وغصه و... راهي ندارد.
«الا اِنّ اولياءَ الله لا
خوفٌ عليهم و لا هم يَحزنون»(يونس:62)
«آگاه باشيد كه دوستان خدا
ترس ندارند و غمگين نمي‌شوند.»
5. دنياي عرفان دنياي
غم و اندوه و حزن، ياس و نااميدي، اضطراب، احساس تنهايي نيست و به‌طوركلي
اين دسته از جنود شيطان به آن راه ندارند و تنها غمي كه براي عارف وجود
دارد، غم جدايي از خدا و دور افتادن از اصل خويش است.
(مولانا)
6. عرفان موجب
ايجاد وحدت اجزا و ارتباط «جزء» و «كل» است؛ زيرا كل هميشه چيزهايي دارد كه
جزء از آن بي‌خبر است و با رفتن به سوي كل، مي‌توان آن پيام‌ها را دريافت
كرد؛ براي مثال: يك سلول، فاقد آمال و آرزو است اما وحدت
صد تريليون سلول، كل را تشكيل داده و اين كل چيزي را مي‌داند كه اجزا از آن
بي‌خبرند. كل، آمال و آرزو دارد و اهدافي را دنبال مي‌كند در حالي كه يك
سلول حتي معني آرزو را هم نمي‌داند.
7. عرفان، ضد
ضربه شدن است.
عارف در
راه رسيدن به عشق خود با هر تلنگر و ضربه‌اي دچار وقفه و
سكون نمي‌شود. او در مسير عشق چيزهايي را يافته است كه افراد معمولي از آن
بي‌بهره‌اند. او در اين مسير توانسته زورق وجودي خود را به يك كشتي
اقيانوس‌پيما تبديل كند كه در مقابل امواج سهمگين اقيانوس زندگي به خوبي
مقاومت كند. در حالي كه افراد معمولي با اولين موجي كه در اين اقيانوس با
آن مواجه شوند، واژگون شده و تخته پاره‌هاي وجود آن‌ها به هر سمتي پرتاب
مي‌شود.
8. عرفان، درك
كمال است.
دنياي عرفان مجموعه‌ي
آگاهي‌هايي را مورد بررسي قرار مي‌دهد كه قابل انتقال به زندگي بعدي است.
9. از آن‌جا كه عرفان،
دنياي عشق است، پس در آن انحصارطلبي جايي ندارد و دنيايي است كه
مي‌تواند همه‌ي انسان‌ها را در خود جاي دهد و همگي آن‌ها را مشمول عشق الهي
بداند.
10. با توجه به اين‌كه عشق عمل
است نه حرف و نوشته و...، پس عرفان، دنياي عمل است و بايد
ملموس باشد.
11. دنياي عرفان حركت از
ظاهر به باطن است.

تعريف
مقدماتي عرفان نظري و عملي
عرفان به دو
بخش نظري و عملي قابل تقسيم است:

نظري به‌دليل اين‌كه محتاج بحث و بررسي، توضيح و روشن‌گري
است؛ لازم است تا خود را معرفي كرده و توضيح دهد كه انسان را به‌كجا مي‌خواهد ببرد؟ لذا در اين بخش مجبور است از
اداي توضيحات، استدلال، منطق و... استفاده كند كه همه‌ي اين ابزارها متعلق
به دنياي عقل است، در نتيجه، عرفان نظري روي پله‌ي عقل قرار داشته و متعلق به دنياي ابزار است.